မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဝါကို သမိုင်းဦးပျူခေတ်ကပင် စတင်စိုက်ပျိုးခဲ့ပါသည်။ ကိုလိုနီခေတ် ကာလအတွင်းတွင် ဝါစိုက်ဧရိယာများ တိုးတက်ခဲ့ပြီး ချည်မျှင်ရှည်ဝါ ပျမ်းမျှတန်ချိန် (၁၅၀၀၀) ခန့် ပြည်ပသို့ တင်ပို့ရောင်းချခဲ့သည်။ ၁၉၆၂ခုနှစ်မှစ၍ ချည်မျှင်ရှည်ဝါကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် စတင်စိုက်ပျိုးခဲ့ပါ သည်။

ဝါသီးနှံသည် အဓိကစက်မှုကုန်ကြမ်းသီးနှံတစ်ခုဖြစ်ပြီး ချည်မျှင်ရှည်ဝါနှင့် ချည်မျှင်တို ဝါကို မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းတွင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် စိုက်ပျိုးပါသည်။ ချည်မျှင်တိုဝါ စိုက်ပျိုးသည့်ဒေသများတွင် ဒေသမျိုးများဖြစ်သည့် မလှိုင်-၅နှင့် ဝါကြီးဝါကို စိုက်ပျိုးပါသည်။ ချည်မျှင်ရှည်ဝါမျိုးများမှာ ငွေချည်-၆၊ ရွှေတောင် ၈၊ ငွေချည် ၉၊ ရွှေတောင်-၁၀နှင့် ငွေချည်-၁၁ တို့ဖြစ်ပြီး စစ်ကိုင်း၊ မန္တလေး၊ မကွေး၊ ပဲခူးတိုင်းဒေသကြီး (အနောက်ပိုင်း)၊ ပြည်ထောင်စု နယ်မြေ(နေပြည်တော်)နှင့် ရှမ်းပြည်နယ် (တောင်ပိုင်း) တို့တွင် စိုက်ပျိုးပါသည်။

ချည်မျှင်ရှည်ဝါ မျိုးကောင်းမျိုးသန့်များ နှစ်စဉ်ထုတ်လုပ်ဖြန့်ဖြူးပေးနိုင်ရေးအတွက် သုတေသနလုပ်ငန်းများ၊ နည်းပညာပြန့်ပွားရေးလုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်ခြင်းနှင့် ဝါမျိုးများ စုဆောင်းထိန်းသိမ်းခြင်းနှင့် ဝါမျိုးများ မွေးမြူရွေးချယ်ခြင်းလုပ်ငန်းများ၊ ဝါမျိုးကောင်းမျိုးသန့် များကို မျိုးသန့်အဆင့်အလိုက် မျိုးသန့်ပွားများခြင်းလုပ်ငန်းများအား ဝါသီးနှံသုတေသနနှင့် နည်းပညာဖွံ့ဖြိုးရေးခြံများတွင် စနစ်တကျ ဆောင်ရွက်လျက်ရှိပါသည်။

၂၀၀၆-၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် အထွက်နှုန်းကောင်းမွန်၍ သီးလုံးဖောက်ပိုးဒဏ်ခံနိုင်ရည်ရှိ သော ငွေချည်-၆ ချည်မျှင်ရှည်ဝါမျိုးကို ထုတ်ဝေဖြန့်ဖြူးနိုင်ခဲ့ပါသည်။ အထွက်နှုန်းကောင်းမွန် ၍ သီးလုံးဖောက်ပိုးဒဏ်ခံနိုင်ရည်ရှိပြီး စုပ်ပိုးဒဏ်အသင့်အတင့်ခံနိုင်ရည်ရှိသော ရွှေတောင် ၈ နှင့် ငွေချည် ၉ ချည်မျှင်ရှည်ဝါမျိုးသစ် ၂ မျိုးကို ၂၀၁၃-၂၀၁၄ နှင့် ၂၀၁၄-၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင်လည်းကောင်း၊ အထွက်နှုန်း၊ ဂွမ်းမွေးနှင့် ချည်အရည်အသွေးကောင်းမွန်ပြီး သီးလုံး ဖောက်ပိုးဒဏ်ခံနိုင်ရည်ရှိသော ရွှေတောင်-၁၀ နှင့် ငွေချည်-၁၁ ချည်မျှင်ရှည်ဝါ မျိုးသစ် ၂ မျိုးကို  ၂၀၁၈-၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် လည်းကောင်း ထုတ်လုပ်ဖြန့်ဖြူးနိုင်ခဲ့ပါသည်။ အရည်အသွေးကောင်း၊ အထွက်နှုန်းကောင်းမျိုးသစ်များ ထုတ်လုပ်နိုင်ခြင်းဖြင့် မျိုးများဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို အထောက် အကူဖြစ်စေမည်ဖြစ်ပြီး၊ အဆိုပါမျိုးများကို စိုက်ပျိုးခြင်းဖြင့် ဝါစိုက်တောင်သူများအနေဖြင့် ကောင်းမွန်သော အထွက်နှုန်းများ ရရှိလျက်ရှိပါသည်။

ဝါနှင့်လျှော်မျှင်ထွက်သီးနှံဌာနခွဲလက်အောက်တွင် ဝါသီးနှံသုတေသနနှင့် နည်းပညာ ဖွံ့ဖြိုးရေးခြံ(၂)ခြံ(လွန်ကျော်၊ ရွှေတောင်)နှင့် ဝါသီးနှံမျိုးသန့်ခြံ(၅)ခြံ(ချောင်းမကြီး၊ ပျော်ဘွယ်၊  ပန်တော်ဆက်၊ အောင်လံ၊ လေးထပ်ပြင်)တို့ရှိပြီး၊ စုစုပေါင်း (၇)ခြံရှိပါသည်။

ဝါခြံများတွင် ဝါမျိုး(၅)မျိုးဖြစ်သော ငွေချည်(၆)၊ ရွှေတောင်(၈)၊ ငွေချည်(၉)၊ ရွှေတောင် (၁၀)၊နှင့်ငွေချည်(၁၁) ဝါမျိုးများကို စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်ပါသည်။ လွန်ကျော်ခြံနှင့် ရွှေတောင်ခြံ တို့တွင် အမြုတေမျိုးသန့် စိုက်ပျိုးပြီး၊ ရရှိလာသော မိဘမျိုးစေ့ (B.S)ကို ဝါခြံ(၇)ခြံတို့တွင် မျိုးသန့်ပွားများ စိုက်ပျိုးပါသည်။ ဝါခြံ(၇)ခြံတွင် မိဘမျိုးစေ့ (B.S)ကို မျိုးသန့်ပွားများ စိုက်ပျိုးရာမှ ရရှိလာသော ဆင့်ပွားမျိုးစေ့(F.S)များကို မျိုးစေ့ထုတ် အထူးဇုန်များ၊ စံပြကွက် များ၊ မျိုးယှဉ်ပြိုင်စမ်းသပ်ကွက်များနှင့် ဝါမျိုးစေ့ထုတ်စိုက် တောင်သူများသို့ ဖြန့်ဖြူးပေး လျက်ရှိပါသည်။   

  ဝါသီးနှံနှစ်အလိုက်စိုက်ပျိုးထုတ်လုပ်မှု